مدیتیشن به روشی گفته می‌شود که در آن فرد با استفاده از تکنیک‌های مختلف مانند ذهن‌آگاهی یا کنترل تنفس به آرامش درونی می‌رسد. در واقع، مدیتیشن در تبدیل شدن به یک فرد بهتر خلاصه می‌شود. مدیتیشن رویکردی جهت تسلط بر ذهن است. همچنین، مدیتیشن به یک تکنیک خاص اشاره ندارد و مجموعه‌ای از تمرینات را جهت آرامش درونی در برمی‌گیرد. افراد این فعالیت را با اهداف مختلفی از قبیل رسیدن به افزایش اعتماد به‌نفس، افزایش خودآگاهی و کاهش استرس انجام می‌دهند. یکی از جنبه‌های مثبت مدیتیشن این است که می‌توان آن را در هر زمان و مکان و بدون نیاز به تجهیزات خاص برای بهبود سلامت روان انجام داد. در ادامه به معرفی سبک‌ها و مزایای مختلف مدیتیشن خواهیم پرداخت.
سبک‌های مدیتیشن
مدیتیشن متا
مدیتیشن متا با نام مدیتیشن عشق و مهربانی نیز شناخته می‌شود. هدف این مدیتیشن رسیدن به یک نگرش عاشقانه نسبت به همه‌چیز حتی دشمنان است. در حقیقت، مدیتیشن متا سعی در رشد محبت و مهربانی در افراد دارد. افراد در هنگام تنفس عمیق ذهن خود را برای جذب مهربانی و عشق می‌گشایند. سپس، چشم‌های را می‌ببنند و پیام خود مبنی بر عشق و مهربانی برای تمام دنیا یا عزیزانشان را ارسال می‌کنند. در اکثر اشکال این نوع مدیتیشن، تمرکز بر تکرار مرتب این پیام تا زمانی که فرد به یک نگرش عشق و مهربانی برسد، است. مدیتیشن متا می‌توان احساس خشم، ناامیدی، نارضایتی و نفرت را از بین می‌برد.
مدیتیشن ذهن‌آگاهی
ذهن‌آگاهی شکلی از تمرینات ذهنی است که بر تمرکز فرد بر تجارب و وقایع در زمان حال تاکید دارد. به جای پرسه زدن در گذشته یا نگرانی از آینده، ذهن‌آگاهی به افراد درک درستی از خود و محیط پیرامونی که در آن قرار دارند می‌دهد. آموزه اصلی در این سبک عدم قضاوت کردن است. ذهن‌آگاهی را می‌توان در هر زمان و مکان انجام داد. این نوع مدیتیشن می‌تواند باعث کاهش احساسات منفی، افزایش قدرت تمرکز، بهبود عملکرد حافظه و افزایش احساس رضایت از روابط بین فردی شود. مطالعات نشان می‌دهند که ذهن‌آگاهی همچنین ممکن است بر سطح سلامت عمومی و پیشگیری از بعضی بیماری‌ها نیز تاثیر بگذارد.
مدیتیشن تنفسی
مدیتیشن تنفسی به دلیل سادگی و قدرت اثرگذاری آن یکی از محبوب‌ترین سبک‌های مدیتیشن محسوب می‌شود. همانطور که از اسمش پیداست، مدیتیشن تنفسی بر کنترل تنفس تمرکز دارد. افراد در این سبک آهسته و عمیق از طریق بینی نفس می‌کشند و تعداد نفس‌هایشان را می‌شمارند. هدف از انجام این کار تسلط بر تنفس و دور کردن افکار و نگرش‌های منفی از ذهن است. با انجام ده دقیقه مدیتیشن تنفسی به مدت یک هفته می‌توان از تاثیرات مثبت آن بهره‌مند شد. از مزایای مدیتیشن تنفسی می‌توان به کاهش استرس، افزایش قدرت تمرکز، کاهش خشم و انعطاف‌پذیری عاطفی بیشتر اشاره کرد.
مزایای مدیتیشن
اگر ریلکسیشن هدف مدیتیشن نباشد، قطعا یکی از نتایج مثبت آن است. بسیاری از افراد برای افزایش قدرت تمرکز روی به مدیتیشن می‌آورند. همچنین، عده‌ای نیز مدیتیشن را با هدف نهادینه‌سازی عادت‌های خوب از قبیل نظم، الگوی خواب سالم و حتی افزایش آستانه تحمل درد انجام می‌دهند. از مزایای کوتاه مدت مدیتیشن می‌توان به کاهش فشار خون، کاهش ضربان قلب، کاهش تعریق، کاهش تعداد تنفس، کاهش درد، کاهش سطح کورتیزول خون، بهبود گردش خون، افزایش سطح سلامت جسم و روان اشاره کرد. در ادامه به مهم‌ترین مزایای مدیتیشن که از لحاظ علمی ثابت شده هستند، خواهیم پرداخت.
مدیتیشن و کاهش استرس
یکی از عمده دلایلی که افراد روی به مدیتیشن می‌آورند کاهش استرس است. به طور طبیعی، استرس روحی و فیزیکی باعث افزایش سطح هورمون کورتیزول در بدن می‌شود.این هورمون تاثیرات منفی استرس را ایجاد می‌کند. از جمله تاثیرات منفی استرس می‌توان به اختلالات خواب، افسردگی، افزایش فشار خون، خستگی و آشفتگی ذهن اشاره کرد. بسیاری از سبک‌های مدیتیشن می‌توانند استرس را کاهش دهند. با انجام تنها ده دقیقه مدیتیشن در روز می‌توان تا حد زیادی از بروز استرس جلوگیری کرد. تحقیقات نشان می‌دهند که مدیتیشن ممکن است بیماری‌های مرتبط با استرس از قبیل سندرم روده تحریک‌پذیر، اختلالات اضطراب و فیبرومیالژیا را درمان کند.
مدیتیشن و افسردگی
افسردگی در سطح جهانی به عنوان یکی از بیماری‌های روحی رایج در سنین بزرگسالی محسوب می‌شود. اختلال افسردگی می‌تواند بر سلامت جسم و روح تاثیرگذار باشد و ریسک ابتلا به بیماری قلبی عروقی، سرطان و حتی مرگ را به طرز چشمگیری افزایش دهد. یکی از موثرترین و در عین حال نادیده گرفته شده‌ترین راهکارهای مبارزه با افسردگی مدیتیشن است. مدیتیشن متا و ذهن‌آگاهی برای کاهش علایم افسردگی مفید باشند. تحقیقات دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد پس از هشت هفته مدیتیشن تغییرات مثبتی از قبیل کاهش علائم افسردگی، تقویت حافظه و افزایش احساس شادی در افراد ایجاد می‌شود.
مدیتیشن، خودآگاهی و اعتماد به‌نفس
یکی از تاثیرات مثبت مدیتیشن افزایش خودآگاهی و در نتیجه آن اعتماد به‌نفس است. خودآگاهی به معانی درک درست از نقاط مثبت و در عین حال محدودیت‌های فرد است. از سوی دیگر، اعتماد به نفس به معنای باور توانایی‌ها خود است. یکی از اصول مدیتیشن مشاهده بدون قضاوت است. به این ترتیب، فرد با مشاهده نقاط قوت و ضعف و قضاوت نکردن آن‌ها می‌تواند به مرحله پذیرش خود برسد. در نهایت، این پذیرش منجر به افزایش سطح اعتماد به‌نفس می‌شود. این افزایش اعتماد به‌نفس می‌تواند تاثیر بسزایی در کیفیت زندگی افراد داشته باشد و فرد را برای مشارکت فعالانه‌تر در جامعه آماده کند.
مدیتیشن و احساس شادی
محققان دریافته‌اند که با بهبود عملکرد بخش‌هایی از مغز که مسئول افکار مثبت هستند، می‌توان سطح کلی شادی در افراد را افزایش داد. در حقیقت، شادی را می‌توان مانند یک ماهیچه درنظر گرفت که نیاز به ورزش دارد. یکی از روش‌های مفید و کم‌هزینه جهت رسیدن به شادی مدیتیشن است. تمرینات مدیتیشن باعث افزایش قشر خاکستری مغز می‌شوند و در نتیجه آن احساس شادی و رضایت‌مندی افزایش می‌یابد. ذهن‌آگاهی یکی از بهترین انواع مدیتیشن برای رسیدن به احساس شادی و آرامش درونی است. با انجام تنها ده دقیقه در روز مدیتیشن می‌توان در درازمدت از مزایای آن بر سلامت ذهن و روح بهره‌مند شد.
مدیتیشن و بهبود کیفیت خواب
در دنیای پر استرس امروز، افراد بسیاری از مشکلات کم‌خوابی و حتی بی‌خوابی رنج می‌برند. یکی از عمده دلایل بی‌خوابی افکار منفی افسار گسیخته‌ای است که در ذهن وجود دارند. یکی از ابزارهای ساده و کم‌هزینه برای درمان مشکلات خواب مدیتیشن است. مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که افرادی که مدیتیشن انجام می‌دهند کیفیت خواب بهتری در مقایسه با افرادی که مدیتیشن انجام نمی‌دهند دارند. با کسب مهارت تمرکز ذهن می‌توان افکار منفی و اضطراب‌آروی که منجر به بی‌خوابی می‌شوند را از خود دور کرد. همچنین، مدیتیشن می‌تواند بدن را در حالت آرامش قرار دهد و تنش را از بین ببرد؛ که این مسئله به داشتن خواب خوب کمک می‌کند.
