پیش دبستانی

پیش دبستانی یکی از مهم‌ترین و هیجان‌انگیزترین دوره‌های زندگی کودکان است و به عنوان مرحله گذار کودکان از محیط خانه به محیط آموزشی در نظر گرفته می‌شود. در این دوره، کودکان فرصت درک این موضوع را خواهند داشت که مدرسه مکانی برای آموزش و یادگیری است. در ایران، کودکان بین پنج تا شش سال، واجد شرایط  ثبت‌نام در این دوره هستند. در بسیاری از کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا پیش دبستانی الزامی است، با این حال گذراندن آن در دیگر کشورها مانند ایران اجباری نیست. پژوهش‌های تحقیقاتی نشان می‌دهند کودکانی که پیش دبستانی را می‌گذرانند، عملکرد تحصیلی بهتری در دبستان خواهند داشت. فعالیت‌های آموزشی در  پیش دبستانی بیشتر بر بازی‌های خلاقانه و مفاهیم دروس پایه تمرکز دارند. علاوه بر این، کودکان در خصوص آداب اجازه گرفتن، تعامل با معلم و همکلاسی‌ها، حفظ محیط زیست و مواردی از این دست آموزش می‌بینند. در ادامه به مرور مهارت‌هایی که کودکان در مقطع پیش دبستانی کسب می‌کنند، خواهیم پرداخت.

پیش دبستانی و رشد مهارت‌های اجتماعی

مهارت‌ اجتماعی به معنای آگاهی از نحوه تعامل با دیگر افراد به صورت کلامی و غیر کلامی است. کودکان می‌‎بایست مهارت‌های اجتماعی مختلفی را کسب کنند تا بتوانند در زندگی موفق شوند. یکی از مزیت‌های مهم پیش دبستانی فرصت دوست‌یابی کودکان با یکدیگر بدون حضور والدین است؛ این امر باعث می‌شود کودکان فرصت یادگیری مهارت‌های اجتماعی و همچنین حل اختلاف با یکدیگر را داشته باشند. از طرفی، برقراری ارتباط با دیگر هم‌سن و سال‌ها می‌تواند برای آن دسته از کودکانی که خواهر یا برادر ندارند دشوار باشد. از این رو، در برنامه‌های آموزشی پیش دبستانی تلاش شده تا کودکان مهارت‌های اجتماعی را از طریق فعالیت‌های سرگرمی و بازی بیاموزند. کودکان با انجام بازی‌های گروهی، مهارت گفتگو، کنترل خشم، کمک به دیگران و حل مسئله را فرا خواهند گرفت. 

پیش دبستانی و استقلال و خودباوری

پیش دبستانی برای بسیاری از کودکان دنیای ناشناخته و ترسناکی است که باید بدون والدین به آن وارد شوند. حضور در پیش دبستانی به این معناست که کودکان باید مستقل‌تر و مسئولیت‌پذیرتر از قبل باشند. کودکان در این مکان دور بودن از خانواده و لذت بردن از چیزهای جدید را تجربه می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند کودکانی که دوره پیش دبستانی را می‌گذرانند از اعتماد به‌نفس بالاتری در دبستان برخوردار هستند. در پیش دبستانی به کودکان تکالیف و مسئولیت‌های مناسب داده می‌شود تا اعتماد به نفس، خودباوری و قدرت تصمیم‌گیری آن‌ها افزایش یابد. به همین علت، پیش دبستانی محیط امنی خواهد بود که کودکان را برای وارد شدن به دبستان آماده می‌کند.

پیش دبستانی و مهارت گفتاری

توانایی برقراری ارتباط با دیگران از طریق گفتار یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی است. این مهارت به افراد جهت بیان خواسته‌ها و احساسات خود، برقراری ارتباط اجتماعی و آموزش کمک می‌کند. همچنین، مهارت گفتاری در رشد ذهنی و شخصیتی کودکان اهمیت بسزایی دارد. مهارت‌های گفتاری کودکان در پیش دبستانی باید در سطحی باشد که بتوانند از آن برای طیف‌های مختلفی از موقعیت‌های اجتماعی و آموزشی استفاده کنند. کودکان باید بتوانند نیازها و پرسش‌های خود را با معلم و همکلاسی‌ها در میان بگذارند. مربیان پیش دبستانی از طریق راهکارهای علمی مانند برگزاری کارگاه‌های آموزشی، شعرخوانی، داستان‌خوانی و بازی‌های کلامی فن بیان کودکان را تقویت می‌کنند.

پیش دبستانی و مهارت خواندن

اگرچه بعضی از کودکان پیش از ورود به پیش دبستانی با مبانی ابتدایی خواندن آشنا هستند، اما این دوره اولین مواجه آکادمیک آن‌ها برای یادگیری این مهارت است. یکی از جنبه‌های مهم برنامه آموزشی پیش دبستانی‌ها تمرکز ویژه بر مهارت خواندن است. کودکان در محیطی شاد و از طریق بازی و سرگرمی‌ با حروف الفبا آشنا می‌شوند و خواندن متون ساده را یاد می‌گیرند. خواندن در دوران کودکی می‌تواند باعث رشد سریع‌ مغز و بهبود عملکرد حافظه شود. حدود دو سوم کودکان به دلیل عدم دسترسی کافی به کتاب و متون نوشتاری در سنین پیش از دبستان نمی‌توانند بر مهارت خواندن تا نه سالگی تسلط کامل پیدا کنند.

پیش دبستانی و مهارت نگارش

کودکان در پیش دبستانی به طور فعالانه با تمام جنبه‌های مهارت شفاهی و نوشتاری زبان آشنا می‌شوند. آن‌ها در پایان مقطع پیش دبستانی مفاهیم پایه‌ای نگارش از قبیل نوشتن حروف، کلمات رایج و جملات ساده را فرا می‌گیرند. در این دوره کودکان نحوه صحیح گرفتن مداد، انتخاب واژگان، نحو و علایم سجاوندی را یاد می‌گیرند. کودکان یاد می‌گیرند که حروف می‌توانند برای ساخت کلمه ترکیب شوند و کلمات با فاصله از یکدیگر  و از سمت راست به چپ و از بالا به پایین نوشته می‌شوند. همچنین، پیش دبستانی‌ها با بهره‌گیری از مدرسین مجرب و آموزش دیده و از طریق برگزاری کارگاه‌های داستان‌خوانی سعی در افزایش خلاقیت و تفکر نقادانه در کودکان دارند. 

پیش دبستانی و ریاضی

در دنیای مدرن امروز کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که از اهمیت ریاضی اطلاع نداشته باشد. ریاضی بخش‌های مختلف مغز را فعال می‌کند و باعث افزایش حجم قشر خاکستری آن می‌شود. به همین جهت، ریاضی می‌تواند قابلیت ذهنی، خلاقیت و قدرت تصمیم‌گیری افراد را افزایش دهد. با این حال، برای بسیاری از دانش‌آموزان درس ریاضی بسیار دشوار و کسل کننده است؛ طوری که این مسئله می‌تواند آن‌ها را از ادامه تحصیل سرد کند. آموزش مفاهیم پایه‌ای ریاضی از قبیل شناخت اعداد، شمارش و جمع و تفریق به کودکان را می‌توان پیش از ورود آن‌ها به مقطع دبستان شروع کرد. کودکان در پیش دبستانی با استفاده از اشیاء مختلف مانند دکمه، اسباب بازی، تصاویر و غیره به حل مسائل ساده جمع و تفریق می‌پردازند. این نوع آموزش از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا کودکان با آمادگی بیشتری جهت حل مسائل ریاضی پیچیده‌تر به دبستان وارد می‌شوند. 

پیش دبستانی و پرسش‌های بی‌شمار کودکان

انسان‌ها ذهن بسیار کنجکاوی دارند و می‌خواهند برای تمام سوالات خود پاسخی بیابند. این حس پرسشگری در دوران کودکی در اوج خود قرار دارد. کودکان پرسش‌های بیشماری درباره جهان پیرامون خود دارند؛ که والدین پاسخی برای بسیاری از آن‌ها ندارند. برای مثال، پاسخ دادن به پرسش‌های مربوط به آناتومی بدن، موضوعات جنسی، موضوعات فلسفی و مواردی از این دست با درنظرگیری سن کودک کاری دشوار و پرچالش است. پیش دبستانی مکانی است که در آن مربیان کارآزموده به سوالات کودکان پاسخ می‌دهند. همچنین، کودکان مهارت‌های رسیدن به جواب از طریق گفت و گو، اکتشاف و آزمایش را یاد می‌گیرند.

ضرورت پیش دبستانی

پیش دبستانی نقش بسیار مهمی در رشد عاطفی، ذهنی و جسمانی کودکان ایفا می‌کند. هر چند بسیاری از والدین در فرستادن فرزندان به پیش دبستانی تردید دارند؛ اما باید در نظر داشت که کودکان در سال‌های اولیه زندگی چیزهای زیادی از دنیای پیرامون خود یاد می‌گیرند و در این دوران است که علاقه و تمایلات آن‌ها شکل می‌گیرد. از طرفی، رشد عاطفی به کودکان کمک می‌کند تا در اجتماع فعالیت‌های موثرتری داشته باشند؛ با دیگران رابطه بهتری برقرار کنند و مسیر موفقیت در زندگی را بیابند. در واقع، هر کدام از این مهارت‌ها می‌توانند کودکان را نه تنها در مقطع دبستان بلکه در تمامی مراحل زندگی یاری دهند. چرا که در نهایت، این آموزش‌ها سنگ بنای دیگر مهارت‌هایی خواهند بود که کودکان در آینده فرا خواهند گرفت. اگر کودکان این مهارت‌ها را در سال‌های ابتدایی زندگی نیاموزند، در سنین بالاتر با مشکلات تحصیلی زیادی مواجه خواهند شد.